गजानन घोंगडेचं देखणं पत्र !

|| नोंद…८ ||

आमच्या लहानपणी ‘मामाचं पत्र हरवलं’ असा एक खेळ होता . आता तो खेळ , बहुदा खेळला जात नसावा . या खेळाची आठवण झाली ती शहर-ए-अकोलाच्या गजानन घोंगडे या बहुपेडी व्यक्तीमत्वाच्या चित्रकारानं पाठवलेल्या एक पत्रामुळे . सात-आठ महिन्यांपूर्वी गजानननं लिहिलेलं हे पत्र आलं आणि वेगळेपणामुळे मनावर ठसलं . एरवी आपल्याला पांढर्‍यावर काळं करणं माहिती . हे पत्र मात्र काळ्या कागदावर पांढर्‍या अक्षरात लिहिलेलं होतं . येणा-जाणार्‍या अनेकांना ते पत्र दाखवलं . मात्र झालं असं की , एक दिवस आमचे पुतणे डॉ . अनिरुद्ध देशपांडे आमच्याकडे प्रवेशले . लाडकोत्तम असल्यानं त्याचा घरभर संचार असतो . त्यानं ते पत्र पाहिलं . त्यालाही ते आवडलं आणि घरभर संचार करण्याच्या नादात त्यानं डाव्या हातानं ते पत्र कुठे तरी ठेवलं गेलं . मग डाव्या आणि उजव्या अशा दोन्ही हातांना ते पत्र सापडेना . हरवलं नव्हतं ते पण , कुठे तरी ठेवलं गेलं होतं . ते पत्र नुकतंच सापडलं म्हणून ही नोंद .

गजानन हा नुसता चित्रकार नाही तर ते एक अवलिया प्रकरण आहे . तो व्यंगचित्र काढतो , व्यक्तिचित्र रेखाटतो , पुस्तकांची मुखपृष्ठ आणि मांडणी करतो , जाहिरातपटात अभिनय करतो , लिहितो , मल्टी मिडियात त्याचा सहज संचार असतो , सजावट करुन देतो…असं बरंच कांही तो एकाच वेळी करत असतो . एका वाक्यात सांगायचं तर गजानन घोंगडे नावाचा हा चित्रकार अवलिया आहे आणि भर्राट सुद्धा ! मी ‘लोकसत्ता’च्या नागपूर आवृत्तीचा संपादक असताना आमची ओळख झाली . एका वर्षी ‘लोकसत्ता’च्या विदर्भ रंग या दिवाळी अंकाची सजावट त्यानं केली ; ती अर्थातच मस्त झाली .

गजानन मूळचा अमरावती जिल्ह्यातल्या जामगावचा . त्याचे आई-वडील शासकीय सेवेत होते . त्यामुळे घरात वातावरण वाचनानुकुल . भाराभर गावी त्याचं शिक्षण झालं . मात्र तो रुजला , अंकुरला आणि बहरला अकोला या शहरात . बालपणीपासूनच त्याचं अक्षर तसंच रंगभानही छान , चेहेरे रेखाटण्याची आवड आणि स्वभाव चळवळ्या . पुढे त्यानं नागपूरच्या शासकीय चित्रकला महाविद्यालयात प्रवेश घेतला . इथं त्याच्या हाताला वळण लागलं . त्याच्या रेखाचित्रांना जीव गवसला . याच प्रवासात त्याला व्यंगचित्र काढण्याची हुन्नर गवसली . घात झाला तो चळवळ्या स्वभावानं . त्या विद्यार्थी दशेत त्यानं इतकी आंदोलन केली की महाराज परीक्षेत नापास झाले . ‘नापास केलं गेलं’ , या गजाननच्या म्हणण्यात तथ्यही असू शकतं .

नापास झाला म्हणून गजानन निराश झाला नाही . अकोल्यात येऊन त्यानं जगण्याचा संघर्ष सुरु केला ; भांडवल होतं ते त्याची परिसस्पर्श झालेली बोटं आणि कल्पकता . लढता येतील त्या सर्व आघाड्यांवर त्याचा कुंचला फिरत राहिला . देशोन्नती , मातृभूमी या दैनिकात तो व्यंगचित्र काढू लागला . ती बोचरी व्यंगचित्र लोकांना आवडू लागली . देशोन्नती या दैनिकात कांही काळ त्यानं नोकरी केली आणि सोडली . त्याची जगण्याची धडपड चोहो बाजूंनी सुरु होती . गणपतीच्या मंडपाची सजावट ते आजचा मार्केटमध्ये स्थिरावलेला ‘गजानन घोंगडे’ नावाचा ब्रॅंड असा त्याचा यशस्वी प्रवास आहे . गुणवत्तेचं नाणं खणखणीत वाजणारं अकोल्यात आहे की मुंबई किंवा दिल्लीत कांही फरक पडत नाही . त्या नाण्याचं मूल्य कधीच कमी होत नाही ; शुद्धतेचा कस लागून त्या नाण्याची किंमत वाढतच जाते , हे गजानननं आता सिद्ध केलेलं आहे .